Erik Betten over zijn debuut Quarantaine

Erik Betten schreef met Quarantaine een ijzersterk debuut over de gevolgen van een dodelijke bacterie die vrijkomt bij de gasboringen in Groningen. De thriller combineert op uiterst verfrissende wijze politiek, journalistiek en genre-elementen. Wij vroegen de nieuwbakken auteur naar zijn schrijfmethoden, inspiratie, en natuurlijk naar zijn kijk op zombies.
Het schrijfproces van Erik Betten
Laten we beginnen met het hete hangijzer: de gasboringen in Groningen. Hoe moeilijk was het om zo’n actueel en delicaat thema te verwerken in je verhaal?
De gaswinning is inderdaad een delicaat thema, en daarom heb ik er scherp op gelet dat het boek geen vorm van exploitatie van het leed van de slachtoffers van de bevingen is geworden. Aanleiding voor het verhaal is weliswaar een bacterie die naar boven komt bij de gaswinning in Noord-Groningen, maar daarna speelt het zich af in andere delen van Noord-Nederland. En in Den Haag en Hilversum, trouwens. De goede balans zoeken was soms moeilijk, maar het is vooral leuk en interessant om je verhaal door de actualiteit te weven. Dat heeft trouwens voor- en nadelen. Het voordeel is dat je elke dag nieuwe ideeën cadeau krijgt in de krant en op tv. Het nadeel is dat je ook kunt blijven herschrijven, als de werkelijkheid je fictie inhaalt.
De kloof tussen het noorden en westen wordt in je boek uitvergroot. Toch zijn er veel overeenkomsten. Wat hoop je dat de lezer eruit haalt? En hoe belangrijk is het om dergelijke boodschappen in je verhalen te verwerken?
Mijn hoop is dat de lezer in het noorden zich even verplaatst in het perspectief van degenen die in het westen zitten, en andersom. Die ‘kloof’ is volgens mij vooral mentale gemakzucht, het redeneren vanuit aannames. Maar als je inzoomt, is er niet een wij en een zij, maar zie je kleinere groepen, individuen, en zelfs die zijn niet altijd consequent in hun opvattingen. Gooi je mening niet over de schutting, maar kijk er eerst eens overheen, en maak eens een praatje. Als dat al een boodschap is, dan vind ik het inderdaad belangrijk die in verhalen te verwerken. Bij mij resoneert een boek vooral als je de noodzaak voelt waarom het is geschreven. Dat hoeft trouwens niet zo expliciet maatschappelijk te zijn als in dit geval. Het kan ook een persoonlijker motief zijn. Maar als je voelt: dit móést juist deze schrijver echt vertellen, dan voegt dat in mijn ogen heel veel toe.
Bij mij resoneert een boek vooral als je de noodzaak voelt waarom het is geschreven.
Je hebt heel bewust gekozen om in het verhaal ook dialogen in het Fries te schrijven. Waarom? En hoe zorg je dat de gemiddelde Nederlander niet de draad kwijtraakt?
Ha, ja, dat klopt. En het is grappig om te merken dat ik daar ook heel veel reacties op krijg. Een deel van de Nederlanders spreekt nou eenmaal Fries, ik zelf ook, en net zoals ik een Brit Engels zou laten spreken in een verhaal, heb ik dat ook gedaan met de Friese personages van wie ik me niet kon voorstellen dat ze in het Nederlands zouden spreken. Ik had verwacht dat de uitgeverij dat wel weer zou terugdraaien, maar dat was niet zo. Ik denk omdat ik in de context rondom die Friese zinnen genoeg herhaling heb gestopt om ook de niet-Friese lezer genoeg op weg te helpen. En bij nader inzien vind ik het ook wel passen bij waar het in de vorige vraag over ging. Als we ons best doen om naar elkaar te luisteren, zul je merken dat we elkaar meestal prima kunnen verstaan.
Je bent journalist, historicus, en je hebt al verschillende non-fictieboeken en korte verhalen geschreven. Welk van die achtergronden hielp je het meest tijdens het schrijven van Quarantaine?
De non-fictie heeft me het vertrouwen gegeven dat ik een groot project als een roman ook wel aan zou kunnen. En zonder mijn journalistieke achtergrond had ik veel meer research moeten doen, vooral in de verhaallijn over een journaliste in Hilversum. Maar het zijn vooral de korte verhalen die ik voor wedstrijden als de Paul Harland Prijs schreef, die me zover hebben gebracht. Ook door alle feedback die ik rond die wedstrijden kreeg. Niet alles was positief, natuurlijk, en juist daarvan word je beter.

Beschrijf een van de leukste ontdekkingen die je deed tijdens je research voor het boek.
Eigenlijk was het een ontdekking die het boek in gang zette. Ik las op een website over Amerikanen die klaagden over de vervuiling door fracking, en daarbij was ook sprake van bacteriën die mee omhoog kwamen. Toen was de sprong naar een Noord-Nederlandse gasbacterie die ellende veroorzaakt zo gemaakt.
Kun je een gemiddelde schrijfdag beschrijven?
In de regel schrijf ik het liefste ’s ochtends, van negen tot twaalf. Als ik eenmaal in de flow zit, gaat het snel met het aantal woorden, maar dan ben ik na een uur of twee ook helemaal leeg voor de rest van de dag. Thuis tenminste. Toen ik Quarantaine aan het schrijven was, had ik de gelegenheid om in de stuurhut van de woonboot van een goede vriendin van me in de Rotterdamse Wijnhaven te bivakkeren. Dat was een bizarre ervaring, net of de tijd daarbinnen anders verliep. Ik geloof dat ik daar in een dag of vijf zo’n vijftien hoofdstukken heb geschreven, bijna een kwart van het boek.
Quarantaine wordt door de ogen van drie heel verschillende hoofdrolspelers verteld. Waarom koos je voor die structuur? Kun je je het boek voorstellen met meer of minder personages?
Het boek had uitgebreid kunnen worden met meer personages, want zo’n spectaculaire setting met een afgesloten Noord-Nederland in Quarantaine, wemelend van de besmettelijke dodelingen, daar kun je nog veel meer perspectieven in gebruiken. Maar ik heb het bewust bij de politicus, de journalist en de microbioloog gehouden. Enerzijds omdat ik door hun ogen al op alle relevante plekken kon ‘kijken’, maar ook omdat zij alle drie weigeren met de meute mee te bewegen en juist hun eigen, moeilijke pad kiezen. Dat ik geen alwetende verteller heb gekozen, is omdat ik het boek wilde laten gaan over keuzes. Over dilemma’s. Dan heb je naast dialoog en handeling ook die reflectie van het personage nodig.
Je vertelde ergens dat er verschillende versies zijn van het boek. Hoeveel is er veranderd tussen versie 1 en het uiteindelijke boek? Zijn er scènes gesneuveld die je stiekem mist?
De allereerste versie had ik bedacht als deel 1 van een trilogie. Die hield op met wat nu de cruciale scène in het midden van het boek is geworden. De hele tweede helft heb ik dus in de nieuwe versie toegevoegd. Bij dat herschrijven heb ik bovendien dierbaar materiaal moeten verwijderen, maar terugkijkend ben ik blij dat ik dat heb aangedurfd. Ongeveer twee derde van wat je nu in Quarantaine kunt lezen, is dus ‘nieuw’ ten opzichte van het manuscript waarmee ik in 2017 naar Luitingh-Sijthoff stapte.
In jouw verhaal lopen de doden over straat, maar het zijn nadrukkelijk geen zombies, in de zin dat ze geen mensen eten. Was dat een bewuste keuze?
Absoluut. Ik wilde niet het zoveelste zombieverhaal maken, maar wel die snelkookpan-setting van een door zombies overlopen gebied gebruiken. Dus moest ik iets anders verzinnen. Mijn dodelingen voelen ook geen pijn en worden net zo goed na besmetting als wandelende lijken voortgedreven, op zoek naar overlevenden. Maar ze zijn daarbij op zoek naar lichaamswarmte. En nog belangrijker, ze kunnen niet tegen onderdompeling in water. Waterwegen zijn dan ook cruciaal in het verhaal, want die vormen veilige corridors.
Welke boeken en films/tv-series bewonder je?
Ik vind dat The Walking Dead als tv-serie erg geslaagd is, ook omdat het veel meer over de mensen gaat dan over de zombies. Verder vind ik sciencefiction als Altered Carbon erg interessant, omdat het tussen alle actie en spectaculaire beelden door heel belangrijke vragen behandelt. Wat als je inderdaad onsterfelijk kunt zijn, wat blijft er dan nog over van je menselijkheid? Als ik Quarantaine zou moeten omschrijven in series, dan zou het een mix zijn van House of Cards, The Newsroom, The Walking Dead en House. Wat boeken betreft: ik lees het liefste schrijvers die de werkelijkheid een draai geven. Neil Gaiman, Neal Stephenson, maar ook Paul Auster of Kurt Vonnegut. Op dit moment lees ik trouwens pure fantasy, de De Boeken van de Zieners van Robin Hobb.
Smaakt de genrethriller naar meer? Of ga je voor je volgende boek een heel andere kant op?
De afgelopen jaren heb ik een hoop boekjes gevuld met ingevingen. Sommige net zo spectaculair als Quarantaine, maar andere veel meer fantasy, of juist realistisch. Het volgende boek wordt in elk geval wel weer spannend. Aan een goede spanningsboog werken, de timing uitkienen, informatie doseren, dat vind ik een van de leukste dingen aan het schrijven van zo’n boek. Daar verheug ik me nu alweer op.
Reacties